Το Ολοκαύτωμα της Νάουσας

Νάουσα, πόλις ηρωική, κτισμένη σ’; ένα ψηλό αντέρεισμα του Ανατολικού Βερμίου, σχηματισμένο από το άνοιγμα δύο άγριων φαραγγιών που χαμηλώνουν απότομα προς τον κάμπο της Ημαθίας, στα σύνορα της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας. Στεριώνει τις πλάτες της στο δασωμένο Βέρμιο, ενώ μπροστά της απλώνονται καταπράσινες πλαγιές και κάμπος γεμάτος αμπέλια, ροδακινιές και μηλιές. 

  Δεξιά και αριστερά της πόλης κυλούν με βρόντο σκουρόχρωμα νερά που έχουν τις φλέβες τους στην καρδιά του Βερμίου. 

Είναι άραγε νέα, όπως τη θέλει η ιστορία, ίδρυση της πόλης στα τέλη του 14ου αιώνα, ή παλιά, όπως δείχνουν τα Σπήλαια της Σχολής του Αριστοτέλη και τα απομεινάρια ιερού στις διπλανές πηγές, οι τάφοι και τα ερείπια των αρχαίων Μακεδόνων που ξεθάβονται στα θεμέλιά της και όπως το βροντοφωνάζουν τα νερά της Αράπιτσας που χρόνια ολόκληρα ρέουν ασταμάτητα ποτίζοντας τις πανάρχαιες ρίζες της;

Είναι μαζί παλιά και νέα η Νάουσα. Είναι η μοίρα μας, είναι η μοίρα της Ελλάδας και του Έλληνα. Οι παλιότεροι περιηγητές που πέρασαν από τη Νάουσα στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας αλλά και οι σημερινοί επισκέπτες γοητεύονται από τις φυσικές ομορφιές του τοπίου και τη φιλόξενη διάθεση των Ναουσαίων και κάποιοι απορούν.

Πώς είναι δυνατόν μια τέτοια πόλη, προικισμένη από τη φύση, δουλεμένη από τους κατοίκους, πλούσια, όμορφη, σχεδόν ημιανεξάρτητη, με τόσα προνόμια δοσμένα από τη Βαλιντέ Σουλτάνα, να ξεσηκωθεί και να μπει στον αγώνα κατά των Τούρκων θυσιάζοντας τα πλούτη της και την ευημερία της; Ελεύθερη Μητρόπολη των Χριστιανών της πέραν του Αξιού Μακεδονίας την αποκαλεί ο Γάλλος περιηγητής και ιστοριογράφος Πουγκεβίλ.

Κι όμως η Νάουσα ξεσηκώθηκε σύσσωμη το Φλεβάρη του 1822.

Με επικεφαλής εκλεκτά τέκνα του, ο λαός της Νάουσας θεώρησε χρέος του να πάρει μέρος στον απελευθερωτικό αγώνα που είχε ήδη αρχίσει και βρισκόταν σε εξέλιξη στη Νότια Ελλάδα.

 

Άλλωστε δεν θα ήταν η πρώτη φορά, αφού μερικά χρόνια πριν, στα 1795, οι Ναουσαίοι είχαν αποκρούσει τρεις πολιορκίες του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, ο οποίος έφτασε στο σημείο να πει “Τα Γιάννενα κι αν με γέρασαν η Νάουσα θα με πεθάνει”

Μυημένοι από νωρίς οι πρόκριτοι του τόπου στη Φιλική Εταιρεία, έχοντας παράδοση οι κάτοικοι στην οπλουργία και στην πολεμική τέχνη, πλαισιωμένοι από αρματωλούς και κλέφτες του Βερμίου, με αρχηγούς μεγάλες μορφές όπως ο Ζαφειράκης Λογοθέτης, ο Γεροκαρατάσος και ο Αγγελής Γάτσος από την Έδεσσα, αποφασίζουν να μπουν στην επανάσταση- 3 Μαρτίου 1822.

Η σημαία της λευτεριάς με το χρυσοκέντητο αναγεννώμενο φοίνικα ξεδιπλώνεται στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Δημητρίου και τα συγκεντρωμένα πλήθη μαγνητίζονται από τα λόγια του άρχοντα Ζαφειράκη. Μέσα σε φρενίτιδα ενθουσιασμού και με τις ευλογίες του αρχιμανδρίτη Γρηγορίου δίνουν όρκο πίστης για ¨Λευτεριά ή θάνατο΅

Κι ο αγώνας αρχίζει. Εξοντώνουν τον κατή Αβδούλ Βεχάπ και την Τούρκικη φρουρά της πόλης, εκλέγουν πολιτικό αρχηγό το Ζαφειράκη και διορίζουν γενικό στρατιωτικό αρχηγό της επανάστασης το Γερο- Καρατάσο.

Η πρώτη επίθεση των επαναστατημένων Ναουσαίων γίνεται κατά της Βέροιας. Η Τούρκικη φρουρά τρομοκρατημένη φεύγει αλλά οι Έλληνες δεν μπαίνουν στην πόλη, επειδή μαθαίνουν ότι φθάνει Τούρκικο σώμα από τη Θεσσαλονίκη. Γυρίζουν στη Νάουσα , αποφασισμένοι να αντιμετωπίσουν με όλες τους τις δυνάμεις τα στρατεύματα του Βαλή της Θεσσαλονίκης Εμπού Λουμπούτ.

Ο Γάτσος πιάνει ένα πυκνό δάσος έξω από την πόλη, κοντά στο Αρκουδοχώρι. Ο Καρατάσος οχυρώνεται στη μονή της Παναγίας του Δοβρά και ο Ζαφειράκης με τους υπαρχηγούς του Τσιάμη Καρατάσο, Φίλιππο Θεοδοσίου, Γιαννάκη Καρατάσο και Ζώτο αναλαμβάνουν την άμυνα της πόλης.

12 Μαρτίου 1822. Ο Κεχαγιάμπεης του Εμπού Λουμπούτ χτυπά με τα ασκέρια του το μοναστήρι της Παναγίας του Δοβρά. Η επίθεση αντιμετωπίζεται ηρωικά από τα παλικάρια του Γεροκαρατάσου και ο κεχαγιάμπεης υποχωρεί ηττημένος.

16 Μαρτίου 1822. Αγανακτισμένος ο Εμπού Λουμπούτ αναλαμβάνει ο ίδιος την πολιορκία της Νάουσας. Επιτίθεται επανηλλειμένα κατά της πόλης αλλά οι προσπάθειές του δεν καρποφορούν. Βλέποντας ότι το πάρσιμο της πόλης ήταν πολύ δύσκολο και αναλογιζόμενος τις δικές του απώλειες προτείνει στο Ζαφειράκη και στους Ναουσαίους να του παραδώσουν την πόλη τάζοντάς τους αμνηστία και πλούτη.

 

Οι Ναουσαίοι αρνούνται. “Μπέσα στους Αγαρινούς δεν δίνουμε. Ή θα λευτερωθούμε ή θα πεθάνουμε” είναι η απάντησή τους

Οι επιθέσεις των Τούρκων γίνονται τώρα ακόμα πιο ορμητικές. Το μαντάτο που έφτασε από την Υψηλή Πύλη σταλμένο από το Σουλτάνο “Πέτρα στην πέτρα να μη μείνει και ούτε πετεινού λαλιά να μην ακουστεί στις ρημαγμένες και στις ματωμένες όχθες της Αράπιτσας” πρέπει οπωσδήποτε να πάρει σάρκα και οστά.

Και η πολιορκία συνεχίζεται.

Μα η Νάουσα βαστάει. Όμως ως πότε;

Οι άντρες αραιώνουν, τα πολεμοφόδια σώζονται, τα καριοφίλια αχρηστεύονται από την πολύ χρήση, τα τρόφιμα τελειώνουν και ελπίδα για βοήθεια από πουθενά. Κι ο εχθρός πολυάριθμος κι έχει ρίξει στη μάχη και κανόνια.

18 Απρίλη 1822. Πατιέται η πύλη του Αγίου Γεωργίου. Μανιασμένοι οι Τούρκοι ορμούν στην πόλη σκορπίζοντας παντού τον όλεθρο και την καταστροφή. Οι ηρωισμοί όμως των Ναουσαίων δεν σταματούν. Κάθε σπίτι γίνεται ταμπούρι, κάθε πέτρα όπλο, κάθε δάκρυ μαχαίρι. Το αίμα κυλάει στο αφράτο χώμα και πυκνοί καπνοί ανεβαίνουν στον αιμάτινο ουρανό.

Αντιστέκονται στο ναό του Αγίου Δημητρίου ο Βαρβαρέσης με τους Σιουγγαρέους υπερασπιζόμενοι τα γυναικόπαιδα στην εκκλησία, μα πέφτουν όλοι νεκροί. Οχυρώνονται οι οπλαρχηγοί Ζώτος, Τσιούπης και Κωτούλας Καρατάσος σε ένα μεγάλο σπίτι και προσπαθούν να αναχαιτίσουν το Τούρκικο ασκέρι. Αλλά οι δυνάμεις λιγοστές. Ακολουθεί ηρωική έξοδος και τέλος φωτιά στην πυριτιδαποθήκη. Ολοκαύτωμα, σαν εκείνο του Καψάλη και του Γιωργάκη Ολύμπιου.

 

Ο πύργος του Ζαφειράκη , όπου είχαν μαζευτεί πάνω από 500 γυναικόπαιδα και 400 παλικάρια αντιστέκεται ακόμα. Μάταια; Ποιος ξέρει! Στις 21 του Απρίλη αποφασίζουν ηρωική έξοδο και εξαπατώντας τους Τούρκους κατορθώνουν να διασώσουν μερικά γυναικόπαιδα και να τα οδηγήσουν στον άγιο Νικόλαο. Οι Τούρκοι μπαίνουν στον πύργο και κατασφάζουν τους εναπομείναντες υπερασπιστές του, παίρνοντας ομήρους τις οικογένειες των οπλαρχηγών και πολλά γυναικόπαιδα. Οι μάχες συνεχίζονται μέρα νύχτα στους δρόμους, στα καλντερίμια, στις όχθες της Αράπιτσας.

Και να πως περιγράφει η Θάλεια Σαμαρά τη σκηνή της μεγάλης θυσίας των γυναικών.

“Αλαφιασμένες 13 νέες κοπέλες και μανούλες με μωρά στην αγκαλιά, μέσα απ τα χαλάσματα και τους καπνούς, τρέχουν προς τις ακρινές συνοικίες της πόλης με μια απεγνωσμένη κραυγή στο στόμα “στο βουνό, να σωθούμε”

Βγαίνουν στην εξοχή, σταματούν, η ανάσα κόβεται, τα πόδια τρέμουν, τα μωρά βαραίνουν στις αγκαλιές, μα η ελπίδα τις δίνει φτερά. Κοντεύουν στο γιοφύρι της Αράπιτσας, στους Στουμπάνους, ίσως προλάβουν να σωθούν. Μα από μακριά ακούγεται σάλαγος, χλαλοή, ξεκαθαρίζει ποδοβολητό αλόγων, φωνές και βρισιές. Οι Τούρκοι Αχ Παναγιά μου θα τις προλάβουν. Κι ύστερα ξέρουν τι τις περιμένει ατίμωση και το σκλαβοπάζαρο. Η σκέψη τις τρελαίνει, πνίγονται. Ανασασμός μόνο ο θάνατος. Για μια στιγμή χαμένες, σταματάνε. Κάτω απ’;τα πόδια τους με βουητό πέφτουν τα αφρισμένα νερά της Αράπιτσας. Είναι τα νερά τους. Από μικρές ο ήχος τους τις νανούριζε, τις συντρόφευε σ’; όλες τις ώρες της ζωής τους, είναι κατάδικά τους, αγαπημένα, και ο θάνατος εδώ στην αφρισμένη τους δίνη θάναι γλυκός λυτρωμός. Και ο χορός ξεκινά. Η πρώτη κοπέλα πέφτει και ακολουθούν κι άλλη, κι άλλη, σφίγγοντας στον κόρφο τους τα βρέφη και ζητώντας συγχώρεση απ’; αυτά. Ο απανωτός γδούπος των κορμιών δένεται με τη βουή του καταρράχτη. Ο πόνος, ο λυγμός και το παράπονο πνίγεται, σβήνει στους αφρούς, μα ψηλά στον αέρα ανεβαίνουν ανάλαφρες οι ψυχές. Επιτέλους λεύτερες!

Η ΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΤΗΣ ΝΑΟΥΣΑΣ ΣΤHN ΑΡΑΠΙΤΣΑ, ΤΟ 1822, ΩΣ ΑΛΛΕΣ ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΕΣ…

Το 1822 στο ολοκαύτωμα της Νάουσας, αρκετές γυναίκες της πόλης προτιμούν να πέσουν μαζί με τα παιδιά τους στο ποτάμι της Αράπιτσας, παρά να πέσουν στα χέρια των Τούρκων.
Η πόλη της Νάουσας, σύμφωνα με βασιλικό διάταγμα του 1955, έχει τον τίτλο “ηρωική“. Στο σημείο της θυσίας των γυναικών, στην περιοχή Στουμπάνοι δίπλα στο ποτάμι της Αράπιτσας, υπάρχει το χαρακτηριστικό μνημείο, με το άγαλμα της Ναουσαίας με τα παιδιά στην αγκαλιά της.

Ο χώρος της θυσίας

Το χορεύουν ακόμη και σήμερα οι γυναίκες σε ανάμνηση της πτώσης των γυναικών στον ποταμό “Αράπιτσα”, το 1822 ως άλλες Σουλιώτισσες.
Έξω από την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου οι Ναουσαίες τιμούν το παρελθόν τους…

Το «άγνωστο» ολοκαύτωμα

Το ολοκαύτωμα της Νάουσας είναι κυρίως γνωστό από τη θυσία των γυναικών που έπεσαν στην Αράπιτσα, κι αυτό εξαιτίας της μικρής αναφοράς που γίνεται στα μαθητικά εγχειρίδια του δημοτικού. Όμως η θυσία των Ναουσαίων και ο αγώνας τους για ελευθερία ήταν πολύ μεγαλύτερα, αφού, όπως καταγράφουν έγκριτοι ιστορικοί, στη σφαγή χιλιάδων κατοίκων της πόλης εκτός από τους Τούρκους «συνέβαλαν», και μάλιστα με πολλή αγριότητα, και οι Εβραίοι.
Χαρακτηριστικά, ο Σπυρίδων Τρικούπης γράφει: «Πάμπολλοι δε Εβραίοι ένοπλοι και πολύδιψοι χριστιανικού αίματος παρηκολούθουν τον τουρκικόν στρατόν ως εκούσιοι δήμιοι. Ούτοι έλκοντες έξω της πόλεως τους χριστιανούς τους ερροπάλιζαν κατακέφαλα, και πίπτοντας κατά γης τους έσφαζαν ως βόας». Στο πλαίσιο άμβλυνσης του αντισημιτισμού, το κεφάλαιο που αναφέρεται στις αγριότητες των Εβραίων απαλείφθηκε με παρέμβαση του Γιώργου Παπανδρέου, όταν ήταν υπουργός Παιδείας.


Το ιστορικό της σφαγής

Η Νάουσα στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης ήταν μια ευημερούσα πόλη με χίλιες οικογένειες, καθώς, όπως λέγεται, απολάμβανε ειδικά προνόμια που της εξασφάλισε η «βαλιντέ σουλτάνα» (βασιλομήτωρ). Παρόλα αυτά, ο λαός τής Νάουσας θα ξεσηκωθεί ενάντια στον τούρκο κατακτητή τον Φεβρουάριο του 1822, με ηγετικές μορφές τον Ζαφειράκη Λογοθέτη, τον Αναστάσιο Καρατάσο και τον Αγγελή Γάτσο.
Γρήγορα απελευθερώνουν τη Νάουσα και την γύρω περιοχή και φτάνουν μέχρι τη Βέροια. Παρότι οι Τούρκοι φεύγουν τρομοκρατημένοι, εν τούτοις οι Έλληνες δεν κυριεύουν την πόλη, καθώς μαθαίνουν πως ήδη εκστρατεύει εναντίον τους ο διοικητής της Θεσσαλονίκης Mεχμέτ Eμίν πασάς, γνωστός και ως Αμπντούλ Eμπού Λουμπούτ (ο ροπαλοφόρος), με 15.000 στρατιώτες και 12 κανόνια. Το εκστρατευτικό σώμα το ακολουθούσαν και 600 Εβραίοι, οι οποίοι είχαν πληρώσει τους Τούρκους για την απόκτηση των δικαιωμάτων πάνω στους εν δυνάμει σκλάβους και την πώλησή τους στα σκλαβοπάζαρα της εποχής.
Στην πόλη της Νάουσας καταφθάνουν περί τις 5.000 χιλιάδες οικογένειες των γύρω περιοχών για να προστατευτούν από την επερχόμενη καταστροφή. Οι όροι όμως είναι άνισοι. Ο Αμπντούλ Εμπού, παρ’ όλη την αντίσταση που συναντά για περίπου έναν μήνα, θα φτάσει τελικά στη Νάουσα στις 11 Απριλίου 1822. Έπειτα από ολιγοήμερη αντίσταση περίπου 400 αγωνιστών και των συν αυτώ, η πόλη πέφτει στα χέρια των Οθωμανών στις 22 Απριλίου 1822.

 

Από την προϊστορία μέχρι την οθωμανική κατάκτηση

Στην σημερινή θέση που είναι κτισμένη η Νάουσα δεν έχει εντοπιστεί αρχαίος οικισμός. Από την αρχαία ιστορία της περιοχής, αναφέρεται ότι κάτοικοί της ήταν οι Βρίγες, θρακική φυλή γνωστότερη στην ιστορία με το όνομα Φρύγες, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν σε όλη την Ημαθία γύρω στον 12ο αιώνας π.Χ.. Οι Βρίγες θα εκδιωχθούν αργότερα από την περιοχή από μακεδονικές φυλές και θα εγκατασταθούν στην Χαλκιδική. Οικιστικές εγκαταστάσεις που ανάγονται στην Εποχή του Χαλκού έχουν ερευνηθεί τις τελευταίες δεκαετίες στην ευρύτερη πεδινή περιοχή. Μεταγενέστερα ευρήματα από την αρχαϊκή εποχή μέχρι της ελληνιστική περίοδο έχουν ανασκαφεί στις θέσεις Κοπανός, Χαρίεσσα, και Λευκάδια, που οδηγούν στο συμπέρασμα ύπαρξης σημαντικής πόλης, και ίσως της πόλης Μίεζα ή Μέζα που αναφέρεται σε αφιέρωμα των Δελφών.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}
Οι σημαντικότερες αρχαιολογικές θέσης της

• Η Σχολή του Αριστοτέλους στο Νυμφαίο της Μίεζας (Βρίσκεται στη θέση "Ισβόρια" της Νάουσας. Είναι ένα τοπίο πλούσιο σε νερά και βλάστηση όπου βρίσκεται το Νυμφαίο, Ιερό των Νυμφών δηλαδή. Πρώτες ενδείξεις χρήσης του χώρου ανάγονται στην Εποχή του Σιδήρου, όμως μετά τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. ο χώρος θα διαμορφωθεί σε σχολή και εδώ ο φιλόσοφος Αριστοτέλης δίδαξε στον νεαρό Αλέξανδρο φιλοσοφία, ηθική, τέχνες και μαθηματικά. Ανάμεσα σε δύο φυσικά σπήλαια λαξεύτηκε κάθετα ο βράχος, προστέθηκε μία ιωνική κιονοστοιχία και δημιουργήθηκε μία στεγασμένη στοά σε σχήμα Γ. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Βέροιας υπάρχουν κεραμίδες και πήλινες σίμες από τη στέγη της στοάς.

• Το αρχαίο θέατρο της Μίεζας (θέατρο ελληνιστικών χρόνων (2ος αι. π.Χ.). Ανακαλύφτηκε τυχαία το 1992. Είχε χωρητικότητα γύρω στους 1.500-2.000 θεατές. Οι ανασκαφές συνεχίζονται και κοντά στο θέατρο όπου βρίσκεται η αγορά της Μίεζας).
• Ο μεγάλος Μακεδονικός τάφος «Κρίσεως» (Αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. Μνημειακός διθάλαμος μακεδονικός τάφος με διώροφη πρόσοψη και τέσσερεις ζωγραφικές παραστάσεις με σκηνές Κρίσεως του νεκρού στον Άδη. Πιθανότατα τάφος του Πευκέστα, στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου από τη Μίεζα).
• Ο Μακεδονικός τάφος των Λύσωνος και Καλλικλέους (Γύρω στο 200 π.Χ. Μικρός διθάλαμος μακεδονικός τάφος με απλή πρόσοψη και πολύχρωμες ζωγραφικές παραστάσεις. Περιέχει τα οστά και την τέφρα τεσσάρων γενιών μιας οικογένειας υψηλής στρατιωτικής ιεραρχίας και πήρε το όνομα από δυο εκ των νεκρών).

• Ο Μακεδονικός τάφος των Ανθεμίων (3ου αιώνα π.Χ. Διθάλαμος καμαροσκεπής μακεδονικός τάφος).

• Ο Μακεδονικός Τάφος του Kinch (Γύρω στα 310-290 π.Χ. Μικρός διθάλαμος μακεδονικός τάφος με απλή πρόσοψη. Η ζωγραφική διακόσμηση του εσωτερικού δε διασώζεται πλέον. Πήρε το όνομα από τον Δανό αρχαιολόγο Kinch που τον ανέσκαψε στα τέλη του 19ου αιώνα).

Το 168 π.Χ. μετά την μάχη της Πύδνας η περιοχή περνά στα χέρια τών Ρωμαίων. Έκτοτε η περιοχή της Νάουσας περνά σε αφάνεια.

Παλιά σπίτια της Νάουσας

Παλιά γειτονιά της Νάουσας

Δημοτικό Σχολείο χτίστηκε το 1911

Μουσεία

• Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο: Έχει εκθέματα της πολιτιστικής κληρονομιάς της Νάουσας και των περιχώρων. Στα εκθέματα συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων τοπικές στολές της πόλης και της περιοχής, υφαντά, αργαλειοί, όπλα και κοσμήματα. Βρίσκεται στην οδό Αγ. Δημητρίου 10.
• Μουσείο Οίνου και Αμπέλου: Βρίσκεται στην οδό Χατζημαλούση 17, στο σπίτι του Ιωάννη Μπουτάρη, ιδρυτή της ομώνυμης εταιρίας. Πρόκειται για παραδοσιακό νεοκλασικό κτίριο του 1908, που αποτέλεσε και το πρώτο οινοποιείο της πόλης. Στο μουσείο μπορεί ο επισκέπτης να πληροφορηθεί για την ιστορία και για την διαδικασία παραγωγής κρασιού στην περιοχή και για όλα τα απαραίτητα αντικείμενα γύρω από το κρασί.
• Λαογραφικό Μουσείο Βλάχων: Έχει εκθέματα από την ζωή των Ναουσαίων Βλάχων. Μεταξύ άλλων θα δει κανείς αργαλειούς, φλοκάτες και στολές. Βρίσκεται στην οδό Σοφρωνίου 23.
• Εύξεινος Λέσχη Ποντίων Νάουσας: Εδώ θα βρει ο επισκέπτης μια μεγάλη βιβλιοθήκη που περιέχει και σχεδόν 1.000 βιβλία από την Βιβλιοθήκη της Αργυρούπολης του Πόντου τα οποία έφεραν από τον Πόντο το 1923 οι πρόσφυγες. Αρχικά ήταν γύρω στα 5.000, αλλά πολλά καταστράφηκαν από την κατέρρευση του κτιρίου όπου στεγάζονταν αρχικά, άλλα πάλι μοιράστηκαν και άλλα έγιναν αντικείμενο κλοπής. Τώρα γίνεται προσπάθεια σωτηρίας των εναπομείναντων βιβλίων με αντιγραφή σε σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα, μελέτη και συντήρηση.
• Συλλογή Σιμανίκα: Πρόκειται για ιδιωτική συλλογή κλασσικής μουσικής που δωρήθηκε στον Δήμο. Η συλλογή περιλαμβάνει σωρεία δίσκων, CD, κασετών και βιντεοταινιών.

Το Δημαρχείο και το Ρολόι της Νάουσας

Το Δημαρχείο της Νάουσας βρίσκεται στην πλατεία Δημαρχίας (στον αριθμό 30). Το τηλέφωνο επικοινωνίας είναι 2332053000. Ακριβώς μπροστά από το Δημαρχείο βρίσκεται το Ρολόι της Νάουσας.

Σήμα κατατεθέν της πόλης είναι ο Πύργος του Ρολογιού, κοινώς «Ρολόι» που βρίσκεται μπροστά από το Δημαρχείο. Είναι δωρεά του βιομηχάνου Γεώργιου Αναστασίου Κύρτση, κτίστηκε το 1895 με πωρόλιθο και είναι ύψους 25 μέτρων. Διασώζει τον πρωτότυπο μηχανισμό του. Υπάρχουν σκέψεις να καταστεί προσβάσιμος για επισκέπτες, επιτρέποντας τη θέαση της πόλης.
Καινούριο σήμα κατατεθέν τείνει να γίνει ο Οβελίσκος που είναι τοποθετημένος στην κεντρική πλατεία της πόλης, έχει κατασκευαστεί το 2000 και ολοκληρωθεί το 2002. Έχει ύψος 11 μέτρα και θεωρείται από τους δέκα ψηλότερους του κόσμου. Η πόλη δεν διαθέτει παλιές εκκλησίες καθώς όλες κάηκαν στο Ολοκαύτωμα της πόλης από τους Τούρκους, το 1822. Εξαίρεση αποτελεί ο μικρός Ναός του Προδρόμου, που διασώθηκε ως από θαύμα. Οι παλαιότεροι ναοί (Αγίου Γεωργίου και Παναγίας) χρονολογούνται από τον 19ο αιώνα και είναι τρίκλιτες βασιλικές. Ακόμα παλαιότεροι ναοί που καταστράφηκαν το 1822 αντικαταστάθηκαν από μεταγενέστερες εκκλησίες.
Τα παραδοσιακά κτίρια μακεδονικού ρυθμού που υπάρχουν στη Νάουσα καταλαμβάνουν συνήθως αρκετά μεγάλο όγκο και είναι διώροφα με εσωτερική αυλή. Είναι κατασκευασμένα από πωρόλιθους, πλιθιά και ξύλα. Δυστυχώς σήμερα διασώζονται ελάχιστα από αυτά. Συγκεντρώνονται σε διάφορες συνοικίες/γειτονιές της πόλης: Ενώ στα «Πουλιάνα» και στα «Μπατάνια» υπάρχουν τα μεγαλύτερα, αστικά κτίρια, στα «Αλώνια» κυριαρχούν οι μικρότερες λαϊκές κατοικίες. Από τα μεμονωμένα κτίρια άξια μνείας είναι τα σχολεία «Γαλάκεια» και «Σεφέρτζειο» και το «Λάππειο» Γυμνάσιο που ονομάστηκαν έτσι από τα ονόματα των δωρητών.
Η πόλη είναι διάσπαρτη από Βιομηχανικά κτήρια που χρησιμοποιήθηκαν κατά τον 19ο και 20ο αιώνα κυρίως ως Κλωστοϋφαντουργεία. Από τη δεκαετία του 1990 και μετά τα εργοστάσια, σταδιακά έπαψαν να λειτουργούν, συνεπεία της παγκόσμιας κρίσης της κλωστοϋφαντουργίας. Έτσι, έμειναν στην πόλη άδεια κουφάρια να θυμίζουν το πλουσιότατο Βιομηχανικό της παρελθόν. Ήδη αρκετά από αυτά τα κτήρια έχουν περιέλθει στον Δήμο ο οποίος αρχίζει να τους αλλάζει χρήση, όπως ένα που στεγάζει το τμήμα Διοίκησης Τεχνολογίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας ενώ άλλα μετατρέπονται σε Μουσεία και πολυχώρους πολιτισμού.

Τα παραδοσιακά της Νάουσας.

 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

 Τις τελευταίες 4 δεκαετίες στη Νάουσα στον τομέα της παραδοσιακής μουσικής κυριαρχούν οι ζουρνάδες. Στη δισκογραφία επίσης όσον αφορά τη Νάουσα βρίσκει κανείς μόνο δίσκους με παραδοσιακούς σκοπούς παιγμένους με ζουρνάδες. Δίσκοι με τραγούδια ή μουσική παιγμένη με άλλα όργανα δεν υπάρχουν. Σχηματίζεται λοιπόν εύλογα η πεποίθηση ότι αυτή είναι η μουσική παράδοση της Νάουσας.
Σκοπός της έρευνας ήταν να συγκεντρωθούν στοιχεία και να αποδειχθεί ότι την περίοδο 1870-1970 οι λαϊκοί οργανοπαίχτες στη Νάουσα χρησιμοποιούσαν έγχορδα και χάλκινα πνευστά όργανα. Να αντληθούν πληροφορίες με εθνογραφικό και κοινωνιολογικό ενδιαφέρον, καθώς και πληροφορίες που αφορούν τις μελωδίες και τους χορούς αυτής της περιόδου. Για εκατό τουλάχιστον χρόνια υπήρχε μια λαϊκή μουσική παράδοση η οποία για τούς λόγους που θα αναλύσουμε χάθηκε και σιγά-σιγά από τη δεκαετία του 1960 και μετά πήραν τη θέση της οι ζουρνάδες.

Τα όργανα
 Στη Νάουσα από τα μέσα του 19ου αιώνα ξέρουμε ότι τα όργανα που έπαιζαν οι λαϊκοί οργανοπαίχτες στους γάμους και τις διασκεδάσεις ήταν ,βιολί, ούτι ή λαούτο, ντα-ϊρές και λίγο αργότερα το κλαρίνο. Στην αστική κοινωνία της πόλης από τα τέλη του 19ου αιώνα δημιουργήθηκαν κομπανίες με πνευστά όργανα, όπως η κορνέτα, η τρομπέτα, το τρομπόνι, το κλαρίνο και η γκρανκάσα με πιάτο. Οι ίδιοι μουσικοί χρησι-μοποιούν βέβαια σε κλειστούς χώρους και άλλα όργανα όπως το βιολί, το κλαρίνο, το ούτι, το λαούτο και λίγο αργότερα η αρμόνικα και το ακορντεόν.
  Στο Ναουσαίϊκο γάμο τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούσαν σε ανοιχτό χώρο (πχ στη μεταφορά της προίκας, ή όταν πήγαιναν να πάρουν τη νύφη για τη στέψη, ήταν κλαρίνο, τρομπόνια, κορνέτες, τρομπέτες και γκρανκάσα), αυτά δε που χρησιμοποι-ούσαν σε κλειστό χώρο (όπως το γαμήλιο γλέντι που γίνονταν στο ανώι του σπιτιού), ήταν βιολί, κλαρίνο, ούτι, λαούτο, νταϊρές και αργότερα προστέθηκαν το ακορντεόν και η τζαζ (δηλαδή γκρανκάσα με πιάτο και τύμπανο που παιζόταν όπως τα ντραμς). Την ίδια γκρανκάσα (με πιάτο) χρησιμοποιούν και οι φιλαρμονικές στην κεντρική Μακεδονία του 1900.
  Στα χωριά της Νάουσας όπου ο κόσμος ήταν πιο φτωχός και εκτός των άλλων το γλέντι του γάμου γινόταν σε ανοικτό χώρο στην αυλή του σπιτιού, εκεί κυριαρχούσαν οι ζουρνάδες και η γκάιντα.
Είναι αξιοσημείωτο ότι στα χρόνια του μεσοπολέμου μπήκε για τα καλά στα όργανα της κομπανίας η αρμόνικα και στη συνέχεια το ακορντεόν.
Τις Αποκριές η Νάουσα ήταν πόλος έλξης και τόπος συνάντησης οργανοπαιχτών κάθε λαϊκού μουσικού οργάνου . Τα γλέντια που γίνονταν τις δύο εβδομάδες που διαρ-κούσαν οι αποκριές ήταν γνωστά σε όλη την κεντρική Μακεδονία και την περίοδο αυτή συνέρρεαν οργανοπαίχτες από Φλώρινα, Κοζάνη, Γιδά, Γουμένισσα, Έδεσσα, Ηράκλεια Σερρών και Αριδαία.
  Το τρομπόνι την τρομπέτα και την κορνέτα τα συναντάμε σε κομπανίες στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ου αιώνα. Η διάδοσή τους στους λαϊκούς οργανοπαίχτες συμπίπτει με τη διάδοση των χάλκινων οργάνων στις φιλαρμονικές των φιλεκπαιδευτικών και φιλόμουσων συλλόγων που δημιουργούνται στα τέλη του 19ου αιώνα σε όλη την Κεντροδυτική Μακεδονία. Στη Νάουσα έχουμε το 1904 δύο φιλαρμονικές . Η μία είναι του «Πούπουλου» και η άλλη του «Ευαγγελισμού». Στη Βέροια έχουμε το 1901 τη φιλαρμονική του συλλόγου «Μέλισσα» . Στη Θεσσαλονίκη έχουμε τη φιλαρμονική του Σωματείου «Ορφεύς» . Στην Κοζάνη έχουμε τη φιλαρμονική της Μορφωτικής Αδελφότητος «Πανδώρα» . Στην Έδεσσα επίσης έχουμε φιλαρμονική .
Επίσης εκτός από τις φιλαρμονικές των συλλόγων, τα ίδια όργανα χρησιμοποιούνται και από τις στρατιωτικές φιλαρμονικές του ελληνικού στρατού.

Τα νέα της Νάουσας

ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ ΓΙΑ ΣΧΕΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ - ΤΟΠΙΚΕΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

Νάουσα news

• http://freemeteo.gr/kairos/naousa/o-kairos-tora/simeio/?gid=735030&station=5225&language=greek&country=greece    

Εφημερίδα ΛΑΟΣ ΕΠΕΑ

• http://www.laos-epea.gr/ 

 Φωνή της Νάουσας

• http://www.foninaousis.gr/

Πληροφοριοδώτης Νάουσα-Βέροια

• http://www.pliroforiodotis.gr/  

Λαϊκούρα News

• http://www.laikoyra.gr/ 

ΕΠΕΑ ΠΤΕΡΟΕΝΤΑ

• http://eleytheriadhs.blogspot.gr/